Στη Βιβλιοθήκη του Ιστορικού & Λογοτεχνικού Αρχείου Καβάλας περιέχονται πλήθος σπανίων παλαιών εκδόσεων του 19^ου και του 20^ού αιώνα που αναφέρονται στον Νομό Καβάλας και σε πολλές άλλες περιοχές της Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης. Η φθορά του χρόνου που κάθε μέρα γίνεται περισσότερο εμφανής, καθώς και η σπανιότητα αυτών των εκδόσεων, ιδιαίτερα όσων χρησιμοποιούνται ως πηγές, καθώς περιέχουν περιγραφές σημαντικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν στην πολύπαθη Ανατολική Μακεδονία και μαρτυρίες των πρωταγωνιστών, μας οδήγησε στην απόφαση να προχωρήσουμε στην επανέκδοσή τους. Ο κίνδυνος ανεπανόρθωτης καταστροφής ήταν πλέον αναμενόμενος και η έλλειψη αυτών των πηγών στους πονηρούς καιρούς μας συνιστούν εθνική απώλεια. Ο σκοπός της έκδοσης είναι η διευκόλυνση των ερευνητών, μαθητών, φοιτητών, μελετητών, φιλιστόρων κ.λπ. και η παροχή άνετης πρόσβασης στις πολύτιμες ιστορικές πηγές, απαλείφοντας τον κίνδυνο εξαφάνισής τους. Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Η άγνωστη βουλγαρική κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας στα 1916-18, κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, επιτέλους στο φως! Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει την πολύτιμη Έκθεση της Πανεπιστημιακής Επιτροπής, η οποία με εντολή της ελληνικής κυβέρνησης αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, ενώ οι πληγές των θυμάτων αιμορραγούσαν ακόμη, πήγε στα Σέρρας και στη Δράμα από τις 17 έως τις 20 Οκτωβρίου του 1918 και έλαβε 53 καταθέσεις αξιόπιστων θυμάτων και διακεκριμένων αυτοπτών μαρτύρων. Οι περιγραφές των μαρτυρίων των Ελλήνων κατοίκων είναι ολοζώντανες, πέρα από κάθε σκόπιμη υπερβολή, καθώς ο πόνος και η απίστευτη φρίκη καθήλωναν κάθε επισκέπτη των τόπων των μαρτυρίων και επέβαλαν απέραντο σεβασμό στη μνήμη των θυμάτων.

Το δυσεύρετο και η σπανιότητα αυτής της Έκθεσης, η οποία αποτελεί σημαντική πηγή για τους ιστορικούς μελετητές αυτής της τραγικής περιόδου, επέβαλε στο Αρχείο μας την επανέκδοσή της, παρά την απουσία οιασδήποτε οικονομικής αρωγής. Σημειώνουμε ότι δεν επιθυμούμε αναμόχλευση παθών και ελπίζουμε στην ειρηνική συμβίωση των δυο όμορων λαών στα πλαίσια της ευρωπαϊκής οικογένειας. Η γνώση, όμως, της τοπικής μας ιστορίας, επιβάλλει οι αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης επί των σημαντικών γεγονότων της περιοχής να είναι προσιτές, όχι μόνο στους μελετητές, αλλά και στα παιδιά και στα εγγόνια μας για να θυμούνται και να τιμούν τα αθώα θύματα, αλλά κυρίως για να μαθαίνουν τα φρικτά αποτελέσματα που φέρει η καλλιέργεια του μίσους μεταξύ όμορων λαών.

Η επανέκδοση αφιερώνεται στα αθώα θύματα αυτού του μίσους με την ευχή «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ»... Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Η παρούσα έκδοση αφορά στη βουλγαρική κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης στα 1941-44, κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου! Περιλαμβάνει την πολύτιμη Έκθεση των καθηγητών των Ελληνικών Πανεπιστημίων, η οποία συντάχθηκε το 1945 με εντολή της ελληνικής κυβέρνησης αμέσως μετά το τέλος του πολέμου και είχε τον τίτλο «Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗΝ ΘΡΑΚΗΝ, 1941 - 1944».

Η Έκθεση περιλαμβάνεται σε 144 σελίδες κειμένων και ακόμη 74 σελίδες φωτογραφικού παραρτήματος, με ισάριθμες φωτογραφίες θυμάτων και καταστροφών. Στα κείμενα υπάρχουν καταθέσεις πλήθους αξιόπιστων επιζώντων θυμάτων και διακεκριμένων αυτοπτών μαρτύρων, οι οποίες διαφωτίζουν πλήρως την τραγική περίοδο. Το δυσεύρετο και η σπανιότητα αυτής της Έκθεσης, η οποία αποτελεί σημαντική πηγή για τους ιστορικούς μελετητές αυτής της τραγικής περιόδου, επέβαλε στο Αρχείο μας την επανέκδοσή της, παρά την απουσία οιασδήποτε οικονομικής αρωγής. Σημειώνουμε ότι δεν επιθυμούμε αναμόχλευση παθών και ελπίζουμε στην ειρηνική συμβίωση των δυο όμορρων λαών στα πλαίσια της ευρωπαϊκής οικογένειας. Η γνώση, όμως, της τοπικής μας ιστορίας, επιβάλλει οι αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης επί των σημαντικών γεγονότων της περιοχής να είναι προσιτές, όχι μόνο στους μελετητές αλλά και στα παιδιά και στα εγγόνια μας, για να θυμούνται και να τιμούν τα αθώα θύματα, αλλά κυρίως για να μαθαίνουν τα φρικτά αποτελέσματα που φέρει η καλλιέργεια του μίσους μεταξύ όμορων λαών.

Η επανέκδοση αφιερώνεται στα αθώα θύματα αυτού του μίσους με την ευχή «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ»... Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Η εκπληκτική όσο και σπανιότατη μελέτη της νήσου Θάσου, συγγραφείσα υπό του πολυτάλαντου ιατρού Σ. Μερτζίδη, η οποία τυπώθηκε σε ένα από τα παλαιότερα τυπογραφεία της Καβάλας, του «Φοίνικος», του Η. Λ. Οικονόμου και κυκλοφόρησε στα 1911 κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Στις 282 σελίδες υπάρχει ένας θησαυρός περιγραφών και πληροφοριών, όχι μόνο για τη Θάσο της αρχαιότητος, αλλά και για τη Θάσο του 19^ου και των αρχών του 20^ού αιώνα. Εκτός από τον πρόλογο, η υπόλοιπη εργασία διαιρείται σε οκτώ ενότητες. Στην τελευταία ενότητα παρατίθεται σε μετάφραση από την τουρκική ολόκληρο το κείμενο του Αυτοκρατορικού Φιρμανίου του Σουλτάνου Μαχμούτ, κατά το έτος 1813, με το οποίο δωρίθηκε στον «Έξοχο Βεζύρη και Υψηλότατο Μεχμέτ Αλή Πασά» η νήσος Θάσος. Στις τελευταίες οκτώ σελίδες παρελαύνουν τα ονόματα των συνδρομητών της έκδοσης και αποτελούν έναν πλούσιο, σπάνιο και πολύτιμο κατάλογο των φιλιστόρων και φιλογενών Θασίων της εποχής, απόγονοι των οποίων υπάρχουν σήμερα και συνεχίζουν την ευγενή παράδοση στη Θάσο. Η επανέκδοση της εξαιρετικά δυσεύρετης έκδοσης έγινε από το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας για να δοθεί η δυνατότητα στους μελετητές να προσεγγίσουν τα πολύτιμα στοιχεία που περιέχονται στην έξοχη μελέτη του Σ. Μερτζίδη. Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Έκτακτος έκδοσις του 1935 της εφημερίδας «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ» Καβάλας.

Μια ολιγοήμερη και αποτυχημένη επανάσταση της Βενιζελικής «Εθνικής Άμυνας», μόλις δέκα ημερών, που οδήγησε στην κατάργηση της Δημοκρατίας στη χώρα μας και στην επαναφορά της βασιλείας. Η επανάσταση στη Βόρειο Ελλάδα άρχισε στις 3 Μαρτίου, δύο ημέρες μετά την επανάσταση στο Ναύσταθμο στον Πειραιά. Ο Καβαλιώτης δημοσιογράφος και συγγραφέας Παναγιώτης Κουτούπης, ένθερμος αντιβενιζελικός, συνέγραψε το εξ 78 σελίδων πόνημά του, αμέσως μετά την καταστολή της επαναστάσεως. Οι πληροφορίες που αναφέρονται στο βιβλίο του Κουτούπη είναι πολύτιμες για την τοπική μας ιστορία, αλλά και γενικότερα για το κίνημα του 1935. Ως δημοσιογράφος και στενός συνεργάτης του τότε Νομάρχη Καβάλας Γεωργίου Ράντη, σημαντικού φιλοκυβερνητικού στελέχους, έζησε από κοντά όλα τα διαδραματισθέντα γεγονότα σε ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή της Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης. Η Καβάλα ήταν η έδρα του 4^ου Σώματος Στρατού υπό τον Σωματάρχη Στρατηγό Καμμένο, ο οποίος δίσταζε να εκδηλωθεί υπέρ της επαναστάσεως, ενώ ο Επιτελάρχης του Ταγματάρχης Μπουρδάρας ήταν η ψυχή των επαναστατών του 4^ου Σωματος. Το περιεχόμενο του βιβλίου, ανεξαρτήτως των συμπαθειών του συγγραφέως, είναι πολύτιμο για τη γνώση των γεγονότων της εποχής στην περιοχή μας και καλύπτει σημαντικό κενό αποκαλύπτοντας γεγονότα άγνωστα, όπως και τους τοπικούς πρωταγωνιστές. Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Με τη λήξη του Β Παγκόσμιου Πολέμου, τον Μάιο του 1945, η Ελλάδα βρέθηκε να μετρά τις πληγές της. Το Έπος του 1940 και η αντίσταση του ελληνικού λαού τα επόμενα χρόνια είχαν αφήσει τη χώρα καταπληγωμένη, λεηλατημένη και οικονομικά εξουθενωμένη. Ήταν ακόμη νωπά τα στεφάνια της Δόξας και τα εγκώμια των Μεγάλων Συμμάχων και όλοι ήλπιζαν ότι θα υπήρχε αμέριστη η συνδρομή τους στην επούλωση των πληγών του πολέμου. Δε γνωρίζαμε ακόμη ότι για μας τους Έλληνες, ο Πόλεμος δεν είχε τελειώσει και ότι μας περίμεναν ακόμη πέντε χρόνια θυσιών και καταστροφών μέχρι να βρούμε τον πάτο...

Αυτό το βιβλίο είναι ένας πραγματικός θησαυρός στατιστικών στοιχείων, μέσα από τα οποία δίδεται ανάγλυφα το οικονομικό και όχι μόνον ολοκαύτωμα της Ελλάδας. Τα στοιχεία είναι τα πλέον αξιόπιστα, καθώς αποτελούν προϊόν εμπεριστατωμένης υπηρεσιακής έρευνας και συλλογής στοιχείων για τα αρμόδια υπουργεία, ώστε να μπορέσουν (τα υπουργεία) να εκτιμήσουν το μέγεθος των καταστροφών και να προγραμματίσουν σε βάθος χρόνου τη θεραπεία των προβλημάτων.

Ο επιμελητής του έργου Δημ. Χρ. Καραδήμας, προϊστάμενος, τότε, των Μελετών και Στατιστικής του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, της Διεύθυνσης Συντονισμού (υπηρεσίες που έχουν από πολλών ετών καταργηθεί), έχοντας στη διάθεσή του όλο το συγκεντρωθέν πλούσιο υλικό της υπηρεσίας του, επιμελήθηκε την έκδοση στα 1946 και παρουσίασε μια έξοχη και χρησιμότατη εργασία.

Το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας διαπιστώνοντας τη σπανιότητα των στοιχείων που περιλαμβάνονται στην έκδοση του, τότε, Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, τα παραθέτει στην παρούσα έκδοση, ώστε να υπάρχουν στη διάθεση των ιστορικών και των ερευνητών. Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Μέσα στις 360 σελίδες αυτού του βιβλίου ξετυλίγεται ολόκληρο το δράμα της πρώτης βουλγαρικής κατοχής στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη στα 1912-13. Ακόμη και μια συνοπτική επισκόπηση όλων των τραγικών γεγονότων θα μπορούσε να γεμίσει πολλές χιλιάδες σελίδες. Είναι τεράστιος ο αριθμός των εκθέσεων, των εγγράφων και των γεγονότων που κατεγράφησαν μέσω επισήμων μαρτυριών Ελλήνων και ξένων. Το βιβλίο παρέχει αποδείξεις ότι η αρχή της προσπάθειας εξολόθρευσης του γηγενούς ελληνικού πληθυσμού που ξεκίνησε κατά το Μακεδονικό Αγώνα και ο με κάθε βίαιο τρόπο εκβουλγαρισμός των Ελλήνων, αποτελούσε μια σταθερή επιδίωξη των Βουλγάρων. Κατά τον πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο κατά της Τουρκίας στα 1912, εκδηλώθηκε από τους Βούλγαρους προσπάθεια εξουθένωσης και εξόντωσης του τουρκικού στοιχείου, η οποία επεκτάθηκε και στον ελληνικό πληθυσμό μετά την κήρυξη του πολέμου μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας στα 1913. Είναι ευτύχημα το γεγονός ότι ο πόλεμος αυτός ήταν πολύ μικρής διάρκεια, μόλις ενός μηνός και λίγων ημερών, διότι υπήρχε άμεσος κίνδυνος εξοντώσεως των γηγενών Ελλήνων από τους φανατικούς Βούλγαρους εθνικιστές, οι οποίοι μπροστά στο φάσμα της ήττας εκδήλωναν απέραντο μίσος προς κάθε τι ελληνικό. Το παρόν βιβλίο υπήρξε, μαζί με την Έκθεση των Πανεπιστημιακών Δασκάλων στα 1913, οι μοναδικές πηγές με πλούσια στοιχεία και ζωντανές μαρτυρίες των θυμάτων και των αυτοπτών μαρτύρων για τα γεγονότα της εποχής.

Σήμερα το βιβλίο αυτό υπάρχει σε ελάχιστες Δημόσιες Βιβλιοθήκες της χώρας και για τον λόγο αυτό το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας προχώρησε στην επανακυκλοφορία του, όχι, βεβαίως, για να αναμοχλεύσει μίση, αλλά για να υπάρχει πάντοτε ως εύκολα προσβάσιμη πηγή, η οποία θα φανερώνει στις νεότερες γενιές τα φρικτά αποτελέσματα της καλλιέργειας του μίσους μεταξύ των όμορων λαών. Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Ανατολική Ρωμυλία, Μαύρη Θάλασσα, Ανατολική Θράκη... Παντού ξεριζωμένοι Έλληνες, παντού πόνος και προσφυγιά. Η τραγική ιστορία του θρακικού ελληνισμού είναι η λιγότερο γνωστή μεταξύ των σημερινών Ελλήνων. Αν και δεν υπολείπεται του ποντιακού δράματος (τουλάχιστον 300.000 Θράκες ξεριζώθηκαν μόνον από την αρχοντική Ανατολική Ρωμυλία), εντούτοις ελάχιστες αναφορές υπάρχουν πλέον για αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα στην Ιστορία που μαθαίνουν οι Έλληνες σήμερα. Καθώς ο χρόνος κυλάει αμείλικτος και οι μνήμες ξεθωριάζουν, θεωρήσαμε ότι ήταν χρέος τιμής στη μνήμη των θυμάτων να ξανατυπώσουμε αυτό το σημαντικό βιβλίο που προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για την ιστορία του δράματος των Θρακών της εποχής εκείνης, η οποία δεν είναι και τόσο μακρινή, καθώς μας χωρίζουν μόλις 90 χρόνια. Η απουσία του βιβλίου αυτού από τη συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών βιβλιοθηκών δεν επέτρεπε στους ερευνητές την προσέγγιση των πολύτιμων στοιχείων που περιλαμβάνει και τα οποία αποτελούν πηγή για όσους ερευνούν αμερόληπτα την Ιστορία χωρίς πάθος, αλλά με αξιοπρέπεια και ήθος. Ευχόμαστε σύντομα αυτές οι πηγές να είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Από τα πρώτα βιβλία που εξέδωσε στα 1946 το τότε Υφυπουργείο Ανοικοδομήσεως με την υπογραφή μιας σημαντικότατης προσωπικότητας εκείνης της εξαιρετικά δύσκολης για την πατρίδα μας εποχής, του τεχνοκράτη αλλά και οραματιστή Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Το πλήθος των έγκυρων στατιστικών στοιχείων για τις ήδη καταμετρούμενες πολεμικές καταστροφές, η αγωνιώδης αναζήτηση οικονομικών πόρων για την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης, τα κατεπείγοντα οργανωτικά προβλήματα (της αποκατάστασης) εν μέσω των ερειπίων του κατεστραμμένου οικονομικά κράτους, αποτελούν σήμερα πολύτιμο αρχειακό υλικό για τους μελετητές της περιόδου αυτής. Το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας θεώρησε χρέος του να επαναφέρει αυτό το σπάνιο υλικό στη διάθεση των ερευνητών, καθώς διαπιστώθηκε η δυσκολία ανεύρεσής του στις βιβλιοθήκες της πατρίδας μας, έως επί τέλους υπάρξει η δυνατότητα αυτές οι πηγές να υπάρξουν ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Από τα πρώτα βιβλία που εξέδωσε στα 1946 το τότε Υφυπουργείο Ανοικοδομήσεως με την υπογραφή μιας σημαντικότατης προσωπικότητας εκείνης της εξαιρετικά δύσκολης για την πατρίδα μας εποχής, του τεχνοκράτη αλλά και οραματιστή Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Το πλήθος των έγκυρων στατιστικών στοιχείων για τις ήδη καταμετρούμενες πολεμικές καταστροφές, η αγωνιώδης αναζήτηση οικονομικών πόρων για την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης, τα κατεπείγοντα οργανωτικά προβλήματα (της αποκατάστασης) εν μέσω των ερειπίων του κατεστραμμένου οικονομικά κράτους, αποτελούν σήμερα πολύτιμο αρχειακό υλικό για τους μελετητές της περιόδου αυτής. Το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας θεώρησε χρέος του να επαναφέρει αυτό το σπάνιο υλικό στη διάθεση των ερευνητών, καθώς διαπιστώθηκε η δυσκολία ανεύρεσής του στις βιβλιοθήκες της πατρίδας μας, έως επί τέλους υπάρξει η δυνατότητα αυτές οι πηγές να υπάρξουν ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο.