Τόμος Α'

• Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου επιστολή, σελ. 7.
• Προλεγόμενα (Επιτροπές Συνεδρίου κ.λπ.), σελ. 1-12.

1. Νικολάου Ρουδομέτωφ, Το Χρονικό του 3^ου Συνεδρίου, σελ. 13-16.
2. Αναστασίου Μάνθου, Ο γιατρός Ιωάννης Αστεριάδης και η προσφορά του στην πόλη της Καβάλας, σελ. 17-34.
3. Θεοφάνη Μαλκίδη, Οι Θράκες πρόσφυγες του 1922 στους Νομούς Έβρου και Καβάλας, σελ. 35-52.
4. Μανώλη Βαρβούνη, Ο ποιητής Ιωάννης Κωνσταντινίδης (1848-1917) και η Ελληνική Λαϊκή Παράδοση, σελ. 53-64.
5. Μαρίας Θ. Λυμπεράκη, Θ. Λυμπεράκη, Η χηρεία του Μητροπολιτικού Θρόνου Ελευθερουπόλεως, μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Γερμανού Σακελλαρίδη, σελ. 65-124.
6. Νικολάου Ρουδομέτωφ, Οι Ρώσοι «Εμιγκρέδες» της Καβάλας, 1922-26, 125-184.
7. Στέλιου Βαρυπάτη, Στοές και μεταλλεία Λεύκης - Χαλκερού, σελ. 185-208.
8. Δ. Καϊμάρη, Γ. Καραδέδου, Ο. Γεωργούλα, Π. Πατιά, Αναζητώντας την Εγνατία Οδό από τους Φιλίππους έως το Ακόντισμα, σελ. 209-238.
9. Δημητρίου Π. Στρατή, Το Αρχείο του Δημητρίου Κ. Λαγού από την Καλλιράχη Θάσου, σελ. 239-270.
10. Βλάση Βλασίδη, Μια πρώτη εισαγωγή στους Ραδιοφωνικούς και Τηλεοπτικούς σταθμούς της Καβάλας, σελ. 271-328.
11. Νικολάου Μιχαλόπουλου, Το Εθνικό Ορφανοτροφείο Θηλέων Καβάλας και οι δραστηριότητές του 1926 - 1962, σελ. 329-338.
12. Αγγελικής Κιουρτσή - Μιχαλοπούλου, Λύκειο Ελληνίδων Καβάλας: Τo έργο του και η προσφορά του στα είκοσι πρώτα χρόνια της λειτουργίας του (7 Δεκεμβρίου 1945 - 7 Δεκεμβρίου 1965), σελ. 339-364.
13. Σαπφούς Αγγελούδη - Ζαρκάδα, «Θεραπευτήριο Ελπίς», το Χρονικό της ίδρυσης και της κατασκευής του, σελ. 365-398.
14. Κωνσταντίνου Χιόνη, ΜΙΧΑΗΛ ΣΠΟΝTΗΣ, ο μεγάλος ευεργέτης της ελληνορθόδοξης κοινότητας Καβάλας, σελ. 399-410.
15. Στρατή Παπαδοπούλου, Νεραντζή Νεραντζή, Η παραγωγή σιδήρου στο Νομό Καβάλας και στην ευρύτερη περιοχή κατά τα ιστορικά χρόνια, σελ. 411-424.
16. Ιωάννου Ηλιάδη, Ο νυχτερινός φωτισμός των ιστορικών διατηρητέων κτιρίων της Καβάλας, σελ. 425-448.
17. Ιωάννου Ηλιάδη, Βλάση Χρηστάρα, Όλγας Μπακιρτζή, Η παράλια οχύρωση της Παναγίας Καβάλας: Πρόταση ανάδειξης και προβολής, σελ. 449-474.
18. Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Η Υποδιοίκηση Θάσου το 1914. Πληροφορίες από ανέκδοτα έγγραφα της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας, σελ. 475-486.
19. Αλεξάνδρου Αντωνίου, Σχολικά κτίρια του Μεσοπόλεμου στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Συμβολή στην προστασία και την ανάδειξή τους, σελ. 487-516.
20. Γεωργίου Χατζόπουλου, Η εθνωφελής δράση του Θεμιστοκλή Χατζησταύρου στην Επαρχία Δράμας κατά τους δυσχείμερους χρόνους 1902 - 1907, σελ. 517-542.

Τόμος Β'

• Προλεγόμενα, σελ. 543-552.

1. Χάϊδως Κουκούλη - Χρυσανθάκη, Φίλιπποι 1861-1961: Ανασκαφές και ανασκαφείς, σελ. 553-626.
2. Στάθη Ν. Κεκρίδη, Η συμβολή της Εκκλησίας στην αγροτική εκπαίδευση: Η περίπτωση της Γεωργικής Σχολής Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, σελ. 627-632.
3. Χρήστου Κοζαρίδη, Οι Γκαγκαβούζηδες και η πορεία τους μέσα στο χρόνο, σελ. 633-646.
4. Πέτρου Πετράτου, Καβάλα, Μεσορόπη, Μουσθένη και οι κάτοικοί τους κατα τους βαλκανικούς πολεμους: Από το ημερολόγιο ενός Κεφαλλονίτη στρατιώτη, σελ. 647-662.
5. Στράτου Ν. Δορδανά, Το θερμό καλοκαίρι του 1916: Η εισβολή των Γερμανοβουλγάρων και η κατάληψη της Καβάλας μέσα απο τις πηγές, σελ. 663-682.
6. Χριστίνας Βαμβούρη - Δημάκη, Η πόλη της Καβάλας, «Μήλον της Έριδος» στα νότια Βαλκάνια (1912 - 1918). Ο ρόλος του Τύπου στην ανάπλαση της εποχής, σελ. 683-696.
7. Κωνσταντίνου Χιούτη, Ο εντοπισμός των Τιμίων Δώρων της Στέρνας Αν. Θράκης στην Καβάλα (1925), σελ. 697-724.
8. Ιωάννου Ελ. Σιδηρά, Ιστορικά σύμμεικτα περί την Καβάλα. Πρόσωπα και γεγονότα (1904 - 1934). Ιστορικές μαρτυρίες από τα ανέκδοτα έγγραφα αλληλογραφίας του Αρχείου της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, σελ. 725-750.
9. Βασίλη Ριτζαλέου, Η τύχη της ακίνητης περιουσίας των Εβραίων στην Καβάλα πριν από τον εκτοπισμό στην Πολωνία τον Μάρτιο του 1943, σελ. 751-770.
10. Γεωργίου π. Αθαν. Ρούκαλη, 116 Πατριαρχικά έγγραφα το πλείστον ανέκδοτα περιόδου 1859 - 1891 αρχείου Γεωργιου π. Αθαν. Ρούκαλη, σελ. 771-1022.
11. Στρατή Παπαδόπουλου, Αναγνώστη Αγελαράκη, Σοφίας Τσουτσούμπεη - Λιόλιου, Ταφικές πρακτικές στη Θάσο: Από τη Νεολιθική ως την Ελληνιστική περίοδο, σελ. 1023-1042.
12. Κομνηνού Απότα, Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας, 1915 - 1965, σελ. 1043-1084.
13. Νικολάου Τσουμπάκη, Πολιτικές και ιδεολογικές αναζητήσεις μαθητών του Γυμνασίου Καβάλας στα 1932-34 και διώξεις εναντίον τους, σελ. 1085-1110.
14. Ηλία Π. Ζιάγκου, Η τοποτηρητεία της Αποστολικής Μητροπόλεως Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου από τον Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιο (1962 - 1965), με βάση τον τοπικό Τύπο, σελ. 1111-1162.
15. Γεωργίου Χαλκιά - Πέτρου Τζίμα, Αγιαζωνίτες Μοναχοί στο Νησί της Θάσου (1809 - 1912), σελ. 1163-1194.

Τόμος Γ'

1. Νικολάου Ρουδομέτωφ, Το Χρονικό του 3^ου Συνεδρίου, σελ. 1-14.
2. Jovanka Djordjevic Jovanovic, Γνωριμία με την ξεχασμένη οικογένεια Χάδια, σελ. 15-40.
3. Αfrim Ηoti, Damianos Komatas, Via Egnatia: The Dyrrachion - Philippoi itinerary (start to ΧΙ century), σελ. 41-58.
4. Δημητρίου Τσάμου, Οι Επαναστάσεις στη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη (1875) και τα γεγονοτα που επακολούθησαν, σελ. 59-332.

Είναι πασίγνωστες οι ιστορίες των Ελλήνων που φιλοξενήθηκαν στην αχανή Ρωσική Αυτοκρατορία των Τσάρων κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Αρκετοί μάλιστα από τους φιλοξενηθέντες αναδείχθηκαν σε μεγάλες προσωπικότητες και βοήθησαν τον Αγώνα της Παλιγγενεσίας, όπως ο Καποδίστριας.

Στο πρώτο τέταρτο του 20^ου αιώνα ήλθε η σειρά της μικρής Ελλάδας να φιλοξενήσει μερικές χιλιάδες Ρώσους πρόσφυγες της Οκτωβριανής επανάστασης των Μπολσεβίκων στα 1917. Δεν ήταν βέβαια οι άνθρωποι αυτοί αριστοκράτες ή εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης. Ήταν απλοί Ρώσοι πολίτες επιστρατευμένοι κατά τη διάρκεια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου 1914-18, ο οποίος είχε μετατραπεί στο εσωτερικό της Ρωσίας σε εμφύλιο. Στη λάθος χρονική στιγμή βρέθηκαν σε λάθος μέρος και αυτή την τραγική συγκυρία την πλήρωσαν με ισόβια εξορία από την αγαπημένη τους πατρίδα.

Κατά κανόνα ήταν νέοι άνδρες στην παραγωγικότερη ηλικία, με λαμπρές σπουδές και δεξιότητες περιζήτητες. Το καθεστώς των Σοβιέτ όχι μόνο δεν επέτρεψε την επιστροφή τους στην πατρίδα, αλλά τους αφαίρεσε και την υπηκοότητα, μετατρέποντάς τους σε ανέστιους πλάνητες σε όλο τον κόσμο. Δε γνωρίζουμε τον αριθμό τους. Υποθέτουμε ότι ήταν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες. Σκόρπισαν σε ολόκληρη την Ευρώπη φθάνοντας μέχρι την Αμερική. Στην Ελλάδα ήλθαν μερικές δεκάδες χιλιάδες. Επέλεγαν να εγκατασταθούν στην θρησκευτικώς ομόδοξη Ελλάδα λόγω της εγγύτητας προς την πατρίδα τους, ελπίζοντας πάντοτε στην επιστροφή.

Η Ελλάδα, παρά τα τεράστια προβλήματα της Μικρασιατικής καταστροφής και της πλημμύρας των προσφύγων, δέχθηκε τους «εμιγκρέδες» με αισθήματα φιλίας και αγάπης, χορηγώντας άδεια εγκατάστασης και εργασίας. Οι εμιγκρέδες ξεπλήρωσαν το χρέος τους προσφέροντας τις δεξιότητές τους στην ανοικοδόμηση της νέας Ελλάδας που προέκυψε μετά το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται οι ιστορίες όσων εγκαταστάθηκαν στην Καβάλα, μεταξύ των οποίων υπήρξαν και σημαντικοί άνθρωποι.

Η προπολεμική ζωή της πόλης μας, το ΟΧΙ του 1940, το Έπος της Αλβανίας, η είσοδος των Γερμανών στην πόλη μας, οι οδυνηρές εμπειρίες από το «μάθημα αγωγής» των «πολιτισμένων» Γερμανών στρατιωτών, η βάρβαρη βουλγαρική κατοχή στα 1941-44 και τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα. Ο αγώνας της οικογένειας για επιβίωση, η πολυπόθητη απελευθέρωση, η σύντομη αυτοδιοίκηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ο εμφύλιος όπως τον βίωσε ο απλός Καβαλιώτης, η μαθητεία στη Δημόσια Εμπορική Σχολή Καβάλας, η εκπληκτική έκδοση του μαθητικού περιοδικού «ΕΡΜΗΣ», η περίοδος των κυπριακών αγώνων για ελευθερία, η ζωή των νέων της εποχής και οι ακατάλυτοι δεσμοί φιλίας, ο αγώνας για την επαγγελματική πλέον σταδιοδρομία, η επαφή με τα «δημοσιογραφικά τέρατα» της εποχής, η στράτευση και η ζωή και οι περιπέτειες στο στρατό, η αποστράτευση και ο γάμος με την Ηώ και η έγγαμη ζωή «στο δικό μου σπίτι»..., οι αμαρτίες γονέων και τα πιστοποιητικά «νομιμοφροσύνης», ο δημοσιογραφικός κόσμος της εποχής κ.λπ.

Το βιβλίο του Ζήση Μπρουκάκη είναι μια πολύτιμη καταγραφή μιας ολόκληρης εποχής. Οι μεγαλύτεροι θα συγκινηθούν καθώς θα βλέπουν τα βιώματά τους να παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου. Οι νεώτεροι θα έχουν την ευκαιρία να πληροφορηθούν για πάρα πολλά εξαιρετικού ενδιαφέροντος γεγονότα της τοπικής μας μικροϊστορίας, αλλά και γενικότερα του τόπου μας. Το βιβλίο αυτό θα αγαπηθεί από όλους τους αναγνώστες...

Μία σημαντικότατη έκδοση για την ιστορία της Καβάλας και για πολλές άλλες πόλεις της Μακεδονίας. Παρατίθεται ολόκληρο το σώμα του ανέκδοτου Κώδικα, ο οποίος περιέχει όλα τα πρακτικά των συνεδριάσεων και των αποφάσεων της Δημογεροντίας της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Καβάλας από το έτος 1895 μέχρι τα 1908 και αποτελεί ανεκτίμητη ιστορική πηγή.

Προτάσσεται εισαγωγή και σχολιασμός εξαιρετικά ενημερωτικός του βίου και των δραστηριοτήτων των Ελλήνων της Μακεδονίας στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Νέα στοιχεία για την ιστορία της Καβάλας και της ευρύτερης περιοχής αναδύονται από τα κείμενα του Κώδικα και καταδείχνουν ότι σε χρόνους ανύποπτους, πριν από 110 χρόνια, υπήρχε στην Καβάλα ένας σφύζων Ελληνισμός με θαυμαστές δραστηριότητες. Τα κείμενα συνοδεύουν 70 σπάνιες έγχρωμες φωτογραφίες της Καβάλας από το τέλος του 19^ου αιώνα και τις αρχές του 20^ου.

Αφορά στις εκδόσεις βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών και κάθε είδους έντυπου στην ελληνική γλώσσα, που έγιναν σε αυτή τη χρονική περίοδο στο Άγιο Όρος και στις Μακεδονικές πόλεις Μελένικο, Σέρρες, Καβάλα και Μοναστήρι.

Πρόκειται για σημαντική έκδοση, όχι μόνο εξαιτίας της προσωπικότητας του συγγραφέα, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι το έργο αυτό συμπληρώνει ένα μεγάλο βιβλιογραφικό κενό. Επιβάλλεται να αναφέρουμε ότι τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο νέο βιβλίο έχουν συλλεχθεί μετά από πολυετείς έρευνες του συγγραφέα και παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Πρόκειται για καταγραφές οι οποίες καθιστούν το βιβλίο πηγή αναφοράς με διαχρονική πλέον αξία.

Επανέκδοση της Ποιητικής Συλλογής του Αντρίκου Βέττα από το Πράβι (Ελευθερούπολη Καβάλας), η οποία πρωτοεκδόθηκε το 1899 στην Κωνσταντινούπολη και σήμερα είναι γνωστά ένα ή δυο σωζόμενα αντίτυπα. Η τεράστια αξία της συλλογής δεν είναι μόνο λογοτεχνική. Μας περιγράφει ένα σωρό άγνωστα συμβάντα της περιοχής στο τέλους του 19^ου αιώνα, με ζωντανές εικόνες της ζωής και ιδιαίτερα της καπνεργασίας, δεδομένου ότι ο ποιητής ήταν καπνεργάτης και συνδικαλιστής.

Μεταξύ των άλλων υπάρχει πληρέστατη περιγραφή της πρώτης καπνεργατικής απεργίας το 1896 στα καπνεργοστάσια της Καβάλας, με συμπλοκές, τραυματισμούς και τον φόνο ενός υπαλλήλου της Regie, και τέλος με τη δικαίωση των αιτημάτων των απεργών! Να σημειωθεί ότι η επίσημη ιστορία δεν έχει ακόμη καταγράψει αυτό το σημαντικότατο ιστορικό γεγονός, δεδομένου ότι η εν λόγω απεργία ήταν η πρώτη σε ολόκληρο το βαλκανικό χώρο.

Στα πλαίσια των ερευνών μας για την ανακάλυψη των πνευματικών ανθρώπων των περιοχών μας, των οποίων το έργο είχε εξαφανισθεί κατά τη διάρκεια των βουλγαρικών κατοχών 1916-18 και 1941-44, είχαμε τη χαρά να ανακαλύψουμε έναν έξοχο θεατρικό συγγραφέα με πλούσιο έργο, από το οποίο επί του παρόντος βρήκαμε τα ακόλουθα τρία άγνωστα θεατρικά έργα.

Πρόκειται για ανέκδοτα έργα, γραμμένα στο τέλος της δεκαετίας του 1930, στο πνεύμα του μεσοπολέμου, με δράση, γέλιο και κοινωνικά μηνύματα. Παρόλα αυτά, είναι έργα χαρούμενα που ανοίγουν τη ψυχή του ανθρώπου και γεμίζουν συγκίνηση, ελπίδα και αγάπη τον θεατή ή τον αναγνώστη.

Συνοδεύονται από πολλά πανέμορφα τραγούδια στο γνωστό στυλ της οπερέτας του Σακελλαρίδη. Είναι έργα εποχής, με διαρκή επικαιρότητα, τα οποία μπορούν να παίζονται πάντοτε στο θέατρο και να ενθουσιάζουν τους θεατές.

Μια γνήσια καταγραφή των εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών ζωής των προσφύγων στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα, αλλά και στις επόμενες τραγικές περιόδους του Β Παγκοσμίου πολέμου, της βουλγαρικής κατοχής 1941 - 1944, της αναγκαστικής επιστράτευσης και καταναγκαστικής εργασίας στα λεγόμενα «τάγματα εργασίας» στα βάθη της Βουλγαρίας, στον εμφύλιο μεταξύ των αντιμαχόμενων παρατάξεων στα ορεινά του νομού μας και στα δύσκολα χρόνια της πονεμένης ειρήνης που επιτέλους ακολούθησε.

Μια γοητευτική αυθεντική προσωπική μαρτυρία της τοπικής μας ιστορίας, της οποίας τα γεγονότα αποτελούν τον καθρέφτη των όσων είχαν συμβεί σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο.

Η παρούσα έκδοση αφορά στην ιστορία μιας ποντιακής οικογένειας. Ξεκινά από το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου και τελειώνει με τη συνάντηση των χαμένων μελών της οικογένειας στην Ελλάδα πλέον, αρκετά χρόνια μετά τη μικρασιατική καταστροφή, στο τέλος τους δεκαετίας του 1920.

Οι περιπέτειες της οικογένειας μοιάζουν απίστευτες και είναι από αυτές που μόνον η ζωή μπορεί να συνθέσει. Είναι όλες τους εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και ενδιάμεσα, αλλά με μεγάλη ακρίβεια, εξιστορούν γεγονότα που όταν τα διαβάζουμε ως ιστορικά κείμενα, δε μπορούμε να συλλάβουμε τα μεγάλα ανθρώπινα δράματα που κρύβονται από πίσω. Είναι ιστορίες που έζησαν οι παππούδες και οι γονείς μας και κυριολεκτικά γοητεύουν με τα όμορφα αισθήματά τους τον αναγνώστη.

Αποτελείται από 540 σελίδες πολύτιμων νέων ιστορικών στοιχείων για την περιοχή μας. Περιλαμβάνει 33 εισηγήσεις (ειδικές πρωτοεμφανιζόμενες μελέτες), οι οποίες καλύπτουν χρονικές περιόδους από την Προϊστορία μέχρι και την Τουρκοκρατία.

Από τις εισηγήσεις, οι 10 ανήκουν σε πανεπιστημιακούς της Βουλγαρίας, της Σερβίας, της Τουρκίας, της Αλβανίας και της Ρουμανίας, ενώ οι υπόλοιπες 23 σε Έλληνες πανεπιστημιακούς, ερευνητές κ.λπ. Για πρώτη φορά ανακοινώθηκαν πλουσιότατα στοιχεία για την Οθωμανική Διοίκηση των περιοχών μας, τις υπηρεσίες που υπήρχαν στην Καβάλα, Χρυσούπολη και Ελευθερούπολη, τη δομή και τις αρμοδιότητές των, τα ονόματα των αξιωματούχων και των υπαλλήλων, Ελλήνων και Τούρκων. Για πρώτη φορά μαθαίνουμε στοιχεία για την αδιάκοπη συνέχεια της πόλης στη σκοτεινή περίοδο του 15ου αιώνα, καθώς και πληθυσμιακές αναφορές των περιοχών μας, από ξένα αρχεία, των εξαιρετικά φτωχών σε πληροφορίες περιόδων 15^ου – 17^ου αιώνα.

Ανακοινώθηκαν σπάνια πληθυσμιακά στοιχεία για τη Χρυσούπολη και την Επαρχία Νέστου, στα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα, από τις προξενικές αναφορές του Υπουργείου των Εξωτερικών. Από τη Ρουμανία μαθαίνουμε άγνωστα παρασκήνια της Διασκέψεως του Βουκουρεστίου και πώς τελικά η Καβάλα ξανάγινε ελληνική. Αποκαλύπτεται για πρώτη φορά η ύπαρξη ενός έξοχου Καβαλιώτη ερευνητή του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα, δασκάλου που σπούδασε στη δεκαετία του 1880 στη διδασκαλική σχολή Μαρούλη των Σερρών, συγγραφέα θεατρικών έργων και έξοχων παιδικών παραμυθιών, συλλέκτη και καταγραφέα τοπικών τραγουδιών με τις νότες της μελωδίας, συλλέκτη πλουσιότατου λαογραφικού υλικού κ.λπ.

Αποτελείται από 470 σελίδες στις οποίες περιέχονται 18 θαυμάσιες εισηγήσεις σύγχρονης ιστορίας και λαογραφίας. Κυριαρχούν τα ακόλουθα θέματα:

Το δράμα των ομήρων από την Ανατολική Μακεδονία, οι οποίοι μεταφέρθηκαν και εργάστηκαν σε καταναγκαστικά έργα στη Βουλγαρία, κατά τη διάρκεια της δεύτερης βουλγαρικής κατοχής του 1916 - 18. Τα Λουτρά των Ελευθερών από την αρχαιότητα μέχρι ήμερα. Το νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Καβάλας στις αρχές του 20^ου αιώνα και η Δημόσια Σχολή Μηχανικών «Ο Πυθαγόρας». Ο αρχιτέκτων του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως Περικλής Φωτιάδης και τα έργα του στην Καβάλα. Ο ΕΛΑΣ στην περιοχή της Καβάλας και την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου του 26^ου Συντάγματος. Η τρίτη κατοχή της Καβάλας από τους Βουλγάρους (1941 - 44), τα πολιτικοστρατιωτικά μέτρα και η εκπαιδευτική πολιτική που εφάρμοσαν. Οι Σαρακατσάνοι του Νομού Καβάλας, νομαδικές διαδρομές, οικονομικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί, εθνική ταυτότητα και πολιτιστική παράδοση. Ένας λαϊκός ποιητής και συλλέκτης δημοτικών τραγουδιών και εθίμων από τη Μεσορόπη Παγγαίου. Η διαφύλαξη της παράδοσης των Σεφαρδείμ στα Βαλκάνια κ.λπ.

Η έκδοση αυτή έχει τη σκοπιμότητα της καταγραφής μιας αυθεντικής μαρτυρίας των γεγονότων, όπως τα έζησε ένα από τα θύματα, καθώς θύματα και θύτες ήταν θλιβεροί πρωταγωνιστές σε ένα δράμα όπου δεν υπήρχαν ήρωες, παρά μόνον αντιήρωες και βαθύς πόνος, που σημάδεψε με πύρινη σφραγίδα τους πρωταγωνιστές για όλη τους τη ζωή...

Το βιβλίο αυτό περιγράφει τα πυκνά γεγονότα που σημάδεψαν όλες τις βαλκανικές χώρες στα χρόνια των κοσμογονικών αλλαγών της περιόδου 1989 - 2004. Αποτελεί μια προσεγμένη και ακριβή καταγραφή όσων διαδραματίστηκαν, από τις μεγάλες ανατροπές του τέλους της δεκαετίας του 1980 έως την τραγική στασιμότητα των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά και το άνοιγμα του ευρωπαϊκού παραθύρου για τα Ανατολικά Βαλκάνια στην εκπνοή του 2004.

Μια ταραγμένη δεκαπενταετία, γεμάτη ανατροπές και προσδοκίες των Βαλκάνιων, οι οποίοι ήθελαν να δούν τη Χερσόνησο του Αίμου να οδηγείται στη συνύπαρξη, τη συνεργασία και την κοινή πορεία στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πληρέστερη μελέτη της πόλης της Καβάλας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ένας πραγματικός θησαυρός τεκμηριωμένων ιστορικών, οικονομικών και κοινωνικών στοιχείων, με την εξαντλητική έρευνα της κας Αιμιλίας Στεφανίδου, επίκουρης Καθηγήτριας στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ.

Σταχυολογούμε λίγο από τον πλούτο των στοιχείων: O γεωγραφικός χώρος και τόπος, η οικονομική και κοινωνική οργάνωση, οι εθνικοθρησκευτικές ομάδες και τα μεγέθη τους, η κοινοτική οργάνωση, οι φορολογικές πρόσοδοι, οι δρόμοι επικοινωνίας, το εμπόριο και ο χαρακτήρας του, η κοινωνική συγκρότηση, πληθυσμιακά στοιχεία διαφόρων περιόδων, εθνογραφικές απογραφές 1877 - 1912, διοικητική οργάνωση - ευρωπαϊκές επεμβάσεις, δρόμοι της ξηράς, θαλάσσιοι δρόμοι, εισαγωγές και εξαγωγές, βιοτεχνία και βιομηχανία, πολεοδομική οργάνωση κ.λπ. Τα κείμενα συνοδεύονται από πλήθος πινάκων και σπάνιων φωτογραφιών. Το βιβλίο συνοδεύεται επίσης από έναν έξοχο πολεοδομικό χάρτη, με όλα τα στοιχεία της περιόδου στην οποία αναφέρεται, διαστάσεων 43x66 εκατοστών.

Ένας θαυμάσιος τόμος 488 σελίδων, με νέα στοιχεία της ιστορίας και της λαογραφίας της περιοχής μας. Στον πρώτο τόμο περιλαμβάνονται 24 πρωτότυπες εισηγήσεις διαπρεπών επιστημόνων και ερευνητών, Ελλήνων και ξένων, καλύπτοντας χρονικές περιόδους από τους ελληνιστικούς χρόνους μέχρι τη νεότερη ιστορία. Στα κείμενα περιλαμβάνονται θέματα όπως: Μακεδονία και Θράκη κατά τον Α και Β Παγκόσμιο Πόλεμο, παραλληλίες και διαφορές. Μετανάστες από τα Βαλκάνια προς το νομό Καβάλας, μετά το 1991. Συμπληρωματικά για τη δράση του Καλλίνικου Σταματιάδη. Από τους εμφυλίους πολέμους των Ρωμαίων στην κεντρική και βόρειο Ελλάδα, τον 1^ο αιώνα π.Χ. Το Παγγαίο όρος ως πηγή πλούτου κατά την αρχαιότητα. Η ένταξη της Παιδόπολης Καβάλας στην τοπική κοινωνία και η προσφορά της στα παιδιά. Υποβοηθούμενη ευγονική αναπαραγωγή (οδηγίες σε ιατροσοφικό κώδικα του 18^ου αιώνα από τη Θάσο). Η πόλη και η περιοχή της Καβάλας στα 1910, μέσα από ένα γαλλικό κατάλογο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η απόπειρα ίδρυσης Σερβικού προξενείου στην Καβάλα. Οι θρησκευτικές κοινότητες της Καβάλας από τα μέσα του 19^ου μέχρι τα μέσα του 20^ού αιώνα (1850 - 1950). Το μηνιαίο περιοδικό «Έρευνα» 1951 - 1955 και η συμβολή του στην ανάπτυξη της πνευματικής και κοινωνικής ζωής της Καβάλας. Η Καβάλα και η οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα εναντίον των Βουλγάρων στην Ανατολική Μακεδονία. Θεοί και μύθοι στο θέατρο των Φιλίππων κ.λπ.

Στις 480 σελίδες του δεύτερου τόμου περιλαμβάνονται δέκα επτά εισηγήσεις. Τα θέματα που αναφέρονται είναι:

Η κατάληψη της Καβάλας από τους Βουλγάρους και η «απαγωγή» του Δ Σώματος Στρατού από τους Γερμανούς, το 1916. Το οργανόγραμμα των διοικητικών δημοσίων υπηρεσιών της υποδιοικήσεως Καβάλας (Kavala kazasi), από την επίσημη επετηρίδα (salname) της γενικής διοικήσεως Θεσσαλονίκης (vilyeti Selanik) του έτους Εγείρας 1307 (1889 - 1890). Νέα στοιχεία για τις ελληνικές υποδιοικήσεις Καβάλας, Ελευθερουπόλεως (Πραβίου) και Σαρί-Σαμπάν (Χρυσούπολης), στα 1914. Οι κεντρικές πλατείες της Καβάλας, ο σχεδιασμός και η διαμόρφωσή τους. Οι νερόμυλοι του Θεολόγου της Θάσου. Έργα τυπωμένα και μη του Θασίου τυπογράφου Δούκα Σοτίριοβιτσι, η κυκλοφορία και η σημασία τους. Τα θλιβερά γεγονότα της παράδοσης της Καβάλας στους Γερμανο-Βουλγάρους τον Αύγουστο του 1916 και το ημερολόγιο του Καβαλιώτη υποδεκανέα Δημήτρη Τσανάκα. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912 - 1913, μέσα από το ημερολόγιο του Καβαλιώτη Ευσταθίου Ζ. Τσανάκα. Αναστηλωτικές εργασίες στο Θέατρο των Φιλίππων (1992 - 2004) κ.λπ.

Ο τρίτος τόμος είναι ο τελευταίος των Πρακτικών του 2^ου Διεθνούς Συνεδρίου Βαλκανικών Ιστορικών Σπουδών, με θέμα: «Η Καβάλα και τα Βαλκάνια, η Καβάλα και το Αιγαίο». Είναι oγκωδέστερος των δυο προηγούμενων και περιλαμβάνει 22 εισηγήσεις. Οι εισηγήσεις αναφέρονται στην Ανακτορούπολη με νέες ιστορικές πληροφορίες, στη βουλγαρική κατοχή της Καβάλας κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στους Σαρακατσάνους του Νομού Καβάλας, στην Εβραϊκή Κοινότητα κατά την τελευταία Οθωμανική περίοδο, στο χρονικό της διαμόρφωσης της πλατείας του Μωχάμετ Άλυ στη συνοικία της Παναγίας, στις διώξεις ηγετών και μελών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με την κατηγορία του δωσιλογισμού, στα ξύλινα σπίτια της εκτός των τειχών Καβάλας, στις εγκαταστάσεις ελληνικών πληθυσμών στην Επαρχία Νέστου κατά το 18^ο αιώνα και προσφύγων μετά τη μικρασιατική καταστροφή, στην Παιδόπολη «Άγιος Γεώργιος» Καβάλας, στην παρουσία των ενόπλων δυνάμεων από το 1913 μέχρι σήμερα στην Καβάλα, στην ολιγόχρονη απελευθέρωση της Θάσου το 1828, στις αναφορές του Γάλλου προξένου στην Καβάλα στα 1714 - 16, κ.λπ.

Ντοκουμέντα αδιαμφισβήτητης γνησιότητας και ανεκτίμητης ιστορικής αξίας μέσα σε 490 σελίδες ανέκδοτου ιστορικού υλικού των περιοχών μας. Για πρώτη φορά μαθαίνουμε τι ακριβώς συνέβη στην Ανατ. Μακεδονία σε αυτά τα δυο φρικτά χρόνια της δεύτερης Βουλγαρικής κατοχής 1916-18, όχι σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της ελληνικής πλευράς, αλλά όπως τα διαπίστωσε μια Διεθνής Επιτροπή με εξαντλητική επί τόπου έρευνα, αμέσως μετά την απελευθέρωση, όταν οι χαίνουσες πληγές ακόμη αιμορραγούσαν. Κανένας δε νομιμοποιείται να μας κρύβει την ιστορία μας. Δικαιούμαστε να τη γνωρίζουμε, όχι μόνον εμείς, αλλά και οι υπόλοιποι Βαλκανικοί λαοί και θα έλεγα ο λαός των ιδίων των δραστών, από τον οποίο το «βαθύ κράτος» του, εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να αποκρύβει αποτελεσματικά, τα απάνθρωπα εγκλήματα. Όπως επίσης και τα πρακτικά της Διασυμμαχικής Διεθνούς Επιτροπής και τα συμπεράσματά της, τα οποία τυπώθηκαν στα 1919 στη Γαλλική γλώσσα σε λίγα αντίτυπα, για τη χρήση κυρίως των ενδιαφερομένων κυβερνήσεων.

Οι κατοπινοί πολιτικοί ανταγωνισμοί και ανακατατάξεις, σιωπηροί ή φανεροί διπλωματικοί συμβιβασμοί και συμφέροντα, ελληνικά και ξένα, των τότε μεγάλων δυνάμεων, σκέπασαν με την άχλη της λήθης τα δραματικά γεγονότα της κατοχής της Ανατολικής Μακεδονίας, με αποτέλεσμα σήμερα κανείς να μη θυμάται πλέον τα τραγικά γεγονότα και τα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης και πολύ συχνά οι διπλωματικές αντιπροσωπείες των μεγάλων ευρωπαϊκών και μη κρατών να θεωρούν υπερβολικές πολλές ευαισθησίες που μας συνοδεύουν τόσα χρόνια και που με τραγικό τρόπο επαληθεύονται σε κάθε νέα ευρωπαϊκή σύρραξη, όπως δυστυχώς συνέβη στα 1941-44. Ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους θεωρήσαμε ηθικό χρέος την έκδοση των βιβλίων αυτών, είναι η μέσω της δημοσιοποίησης αποφυγή της επανάληψης τέτοιων απάνθρωπων γεγονότων και η βεβαιότητα των όποιων θερμοκέφαλων ότι, όσα χρόνια κι αν περάσουν τα εγκλήματα κάποια στιγμή θα αποκαλυφθούν και οι εγκληματίες θα παραδοθούν στην καταδίκη της ανθρωπότητας. Τέλος, θα έλεγα ότι όλοι εμείς οι κάτοικοι της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, θα θέλαμε οι νοτιοελλαδίτες που συνήθως κατέχουν και τα 9/10 της εξουσίας, να μην αγνοούν τόσο προκλητικά τα δραματικά γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας της Βόρειας Ελλάδας και να μην εκπλήσσονται μόλις τους αναφέρουμε κάποια πράγματα, δείχνοντας έτσι μακάρια άγνοια, την οποία λογικότατα ερμηνεύουμε ως αδιαφορία στα δικά μας παθήματα.

Η Δράμα πλήρωσε πανάκριβα την κατοχή των ετών 1916-18. Στις σελίδες του τόμου υπάρχουν όλες οι μαρτυρικές καταθέσεις των θυμάτων από την Δράμα και την περιοχή της, όπως αυτολεξεί δόθηκαν στην Διεθνή Επιτροπή που ερεύνησε τα εγκλήματα. Για το μαρτυρικό Δοξάτο υπάρχουν άγνωστες, μέχρι σήμερα, καταθέσεις και αναφέρονται σε δραματικά γεγονότα τα οποία παντελώς αγνοούσαμε. Το ίδιο και για τα υπόλοιπα χωριά και κωμοπόλεις της περιοχής.

Τα Σέρρας πλήρωσαν βαρύτατα την απάνθρωπη κατοχή. Στον τόμο των Σερρών περιέχονται όλες οι μαρτυρικές καταθέσεις των θυμάτων, όπως κατατέθηκαν στη Διεθνή Ανακριτική Επιτροπή και επιβεβαιώθηκαν με αυστηρότατες διασταυρώσεις. Επίσης περιέχονται πίνακες με τις ζημίες, κλοπές, επιτάξεις, αρπαγές, βιασμούς, φόνους και ληστείες, για κάθε χωριό και κάθε πόλη χωριστά. Το Σιδηρόκαστρο και η περιοχή του αναφέρονται διεξοδικά με πλήρη κατάλογο των θυμάτων, όπως και η Ζίχνη και όλες οι κωμοπόλεις και τα χωριά της περιοχής. Ιδιαίτερο κεφάλαιο αποτελούν οι αρπαγές από το Μοναστήρι της Εικοσιφοινίσσης και ο πλήρης κατάλογος των αρπαγέντων θησαυρών.

Στο τέλος του τόμου υπάρχει πλήρες ευρετήριο ονομάτων και τόπων καθώς και βιβλιογραφικά στοιχεία.

Ο 4^ος τόμος των «Τετραδίων» περιέχει τα αυθεντικά κείμενα του ημερολογίου που κρατούσε ένας μορφωμένος νέος Έλληνας, ο Ιωάννης Τσάρας, από τη Στυλίδα της Χαλκίδας, γαμπρός Πραβινής κόρης. Ο Ιωάννης Τσάρας συνελήφθη απροσδόκητα στο Πράβι αναιτίως από τους Βούλγαρους και υπoχρεώθηκε, μαζί με άλλους 70.000 νέους Έλληνες της Ανατολικής Μακεδονίας, σε βαρύτατη 12ωρη καθημερινή καταναγκαστική εργασία σε δημόσια έργα του βουλγαρικού κράτους, με ελάχιστη τροφή και συνθήκες που παραπέμπουν σε προσχεδιασμένη εξόντωση, καθώς από τους 70.000 νέους Έλληνες άνδρες κατάφεραν να διασωθούν και να επιστρέψουν μόλις 20.000. Οι υπόλοιποι, πλέον των πενήντα χιλιάδων νέων ανδρών, ο ανθός της Ανατολικής Μακεδονίας, πέθαναν κάτω από τραγικές συνθήκες, συνεπεία της καθημερινής εξοντωτικής εργασίας, της ανεπαρκέστατης διατροφής (συνθήκες λιμοκτονίας), των καθημερινών ξυλοδαρμών και κάθε είδους κακοποιήσεων. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Ιωάννης Τσάρας, το «ντουρντουβάκι», έγραφε κάθε μέρα, κρυφά, τα γεγονότα στο ημερολόγιό του. Επέζησε, διέσωσε το ημερολόγιο, και ο ήδη υπερήλικας υιός του μας εμπιστεύτηκε το κειμήλιο του πατέρα του, ως πολύτιμη ιστορική μαρτυρία προς δημοσίευση. Πιστή φωτοτυπία ολόκληρου του χειρογράφου ημερολογίου περιελήφθη, μαζί με το αποδελτιωμένο κείμενο, στην παρούσα έκδοση.

Το Πρωτόκολλο εξερχομένων εγγράφων της κοινότητας Άνω Θεολόγου Θάσου.

Ο Κώδικας που παρουσιάζουμε περιέχει τις αναφορές και απαντήσεις των κοινοτικών Αρχών προς την τουρκική διοίκηση έως την απελευθέρωση του νησιού στα 1912 και συνεχίζει προς τις ελληνικές Αρχές, μέχρι το Φεβρουάριο του έτους 1914. Η μελέτη των περιόδων αυτών μας δίδει ολοκληρωμένη την αλληλογραφία και τα θέματα που απασχολούσαν την ιστορική κοινότητα στις αναφερόμενες περιόδους.

Παρατίθενται περιλήψεις των εγγράφων του Κώδικα, ώστε, εν είδει ευρετηρίου, να μπορεί ο μελετητής να προσεγγίζει, με σημαντική οικονομία χρόνου, τα έγγραφα και τα θέματα που τον ενδιαφέρουν ειδικότερα. Η εργασία αυτή, σκοπό έχει την ανάδειξη των πρωτογενών ιστορικών πηγών της περιοχής μας και οι διασωζόμενοι Κώδικες είναι κατ' εξοχήν πρωτογενείς πηγές με ιδιαίτερα σημαντικό περιεχόμενο, όπως ο παρών Κώδικας, όπου παρατίθενται αυτούσια τα ίδια τα έγγραφα.

Ο Κώδικας παρατίθεται χωρίς ιδιαίτερο σχολιασμό του κάθε εγγράφου, καθώς η επιθυμία μας είναι η απλή παράθεσή του ως πρωτογενούς πηγής, ώστε η κάθε επιστημονική ειδικότητα να αντλήσει τα στοιχεία που την ενδιαφέρουν, χωρίς παρεμβάσεις σχολιασμού του υποφαινόμενου. Εξαίρεση μοναδική θα αποτελέσει ένα έγγραφο που αφορά τις εκδόσεις τοπικών νομισμάτων κατά την περίοδο 1880 - 1910, καθώς έχουμε δημοσιεύσει, από το 1975, πολλές εργασίες επί του θέματος και στις συλλογές του Ιστορικού & Λογοτεχνικού Αρχείου Καβάλας σώζονται πλήθος τοπικών θασιακών νομισμάτων αυτής της περιόδου, αρκετά των οποίων είναι και σπανιότατα.

Ως γνωστόν, ο Κ. Βουλγαρίδης ήταν Προξενικός Πράκτορας της Γαλλίας και της Ρωσίας κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής στα 1912-13. Οι εκθέσεις του προς τους προϊσταμένους του περιέχουν πλήθος άγνωστων γεγονότων που συνέβησαν στην πόλη της Καβάλας και φωτίζουν με πολλές νέες πληροφορίες τη δύσκολη περίοδο πριν από την απελευθέρωση. Μέσα από τα κείμενα των εκθέσεων αναδύονται σημαντικότατες πληροφορίες, οι οποίες τεκμηριώνουν τις αναφορές των ελληνικών πηγών περί ανυπαρξίας Βούλγαρων μονίμων κατοίκων στην Καβάλα. Συγκίνηση προκαλούν οι αναφορές για τον σφύζοντα ελληνισμό της πόλης, ο οποίος εξεδήλωνε ασυγκράτητος τον ενθουσιασμό του με την εμφάνιση και μόνον ενός ελληνικού πολεμικού πλοίου στον ορίζοντα. Να σημειώσουμε ότι οι εκθέσεις των προξενικών πρακτόρων, οι οποίοι είναι έμμισθοι διπλωματικοί υπάλληλοι και απολαμβάνουν ασυλία, θεωρούνται ως τεκμήρια πολύ ισχυρής αποδεικτικής αξίας στην ιστορική έρευνα. Να σημειώσουμε επίσης ότι οι προξενικές εκθέσεις του Κ. Βουλγαρίδη τις οποίες δημοσιεύουμε, αποτελούν τη μια από τις δύο πηγές από τις οποίες αντλούμε πληροφορίες για τα γεγονότα της κατοχής των ετών 1912-13. Η άλλη πηγή είναι οι αναμνήσεις του Μυρέωνος Αθανασίου, του τότε Επισκόπου Καβάλας, οι οποίες εξεδόθησαν από τον ίδιο στα 1914 στην Καβάλα και αποτελούσαν μέχρι τώρα τη μοναδική πηγή.

Σημαντικά γεγονότα του Μακεδονικού Αγώνα, από τη σκοπιά του Τούρκου αξιωματούχου Tahsin User. Μια πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή γεγονότων που φωτίζει πολλά σημεία και μας βοηθά σε μια σφαιρική αντίληψη των ιδιαίτερα σημαντικών για εμας τους Μακεδόνες, γεγονότων της εποχής. Ο συγγραφέας ήταν μια εξέχουσα προσωπικότητα της τουρκικής διοίκησης και δυναμικό στέλεχος του κινήματος των Νεοτούρκων. Ήταν επίσης εξαιρετικά προοδευτικός και αγαπούσε και υπηρετούσε με πάθος την πατρίδα του. Οι πληροφορίες του λοιπόν είναι εξαιρετικά αξιόπιστες, καθώς προέρχονται απευθείας από τα τότε κέντρα αποφάσεων και εξουσίας.

Το βιβλίο προέρχεται από την πιστή και εξαιρετικά επιμελημένη μετάφραση (του πρωτότυπου ιδιόχειρου ημερολογίου) στην ελληνική γλώσσα, ώστε να μη χαθεί το παραμικρό στοιχείο και να τεθεί στη διάθεση των Ελλήνων ερευνητών και ιστορικών ένα μεγάλης αξίας ντοκουμέντο, το οποίο θα βοηθήσει στην βαθύτερη κατανόηση και σε μερικές περιπτώσεις, αναθεώρηση σημείων της ιστορίας του Μακεδονικού Αγώνα, των βουλγαρικών δραστηριοτήτων και του κινήματος των Νεοτούρκων.

Στο τέλος του τόμου ακολουθεί πλήρες ευρετήριο ονομάτων και τόπων για την διευκόλυνση των μελετητών, καθώς και φωτογραφικό υλικό.

Ένα ιστορικό βιβλίο στο οποίο αποκαλύπτονται άγνωστες δραστηριότητες των Ελληνορθόδοξων κοινοτήτων σ’ ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Αποκάλυψη και τεκμηρίωση του γεγονότος ότι οι Ελληνορθόδοξές κοινότητες εξέδιδαν και κυκλοφορούσαν μέσω των εκκλησιών τους κέρματα ή «χαρτονομίσματα» μικρής αξίας, τα οποία κυκλοφορούσαν ως μέσο συναλλαγής στα όρια της κοινότητας σε μια χρονική περίοδο 30 ολόκληρων ετών από τα 1880 έως τα 1910. Παρατίθεται μεγάλος αριθμός φωτογραφιών των νομισμάτων αυτών καθώς και ολόκληρο το ιστορικό των Ελληνορθοδόξων Κοινοτήτων που τα εξέδωσαν στην περιοχή της Ανατ. Μακεδονίας.